Μη Φαρμακευτικές θεραπείες της άνοιας και της νόσου Αλτσχάιμερ
Με δεδομένη τη δυσκολία στην ανάπτυξη αποτελεσματικών φαρμακευτικών θεραπειών για την άνοια και λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική κοινωνική διάσταση της ασθένειας, πληθώρα εναλλακτικών ψυχοκοινωνικών, μη φαρμακευτικών στρατηγικών χρησιμοποιούνται ευρέως στην αντιμετώπισή της. Ως μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις ορίζονται οι σωματικές, νοητικές, κοινωνικές δραστηριότητες που μπορούν να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν τη νοητική κατάσταση, τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής των ατόμων με άνοια. Επιπλέον, οι μη φαρμακευτικές ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις είναι σημαντικές και ως μέτρο πρόληψης σε νοητικά ακόμα υγιείς ηλικιωμένους, αφού στόχος τους είναι η επιβράδυνση της γήρανσης του εγκεφάλου.
Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις έχουν το πλεονέκτημα ότι είναι ελεύθερες παρενεργειών και ιδιαίτερα ευέλικτες γιατί προσαρμόζονται στις ανάγκες του κάθε ασθενούς. Πραγματοποιούνται με τη μορφή ατομικών ή ομαδικών προγραμμάτων και διαφοροποιούνται σε επίπεδο στόχων και μορφής ανάλογα με το στάδιο της νόσου.
Οι κυριότερες μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις είναι οι παρακάτω:
Νοητική ενδυνάμωση
Υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα δυσκολίας, ώστε κάθε άτομο να μπορεί να εξασκηθεί σε ένα έργο κατάλληλο για τις δυνατότητές του. Ο στόχος της παρέμβασης είναι πάντα ο ίδιος αλλάζει όμως το επίπεδο δυσκολίας ανάλογα με τη νοητική επίδοση των χρηστών. Στα Κέντρα Ημέρας της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών διαθέτουμε ομάδες πρόληψης που αφορούν νοητικά υγιείς ηλικιωμένους, ομάδες αρχικού, μέσου αλλά και πιο προχωρημένου σταδίου νοητικής κινητοποίησης στην άνοια. Παράμετροι για την επιτυχή εξέλιξη της παρέμβασης είναι ο σωστός χρόνος παρέμβασης, η σωστή διάρκεια ενεργοποίησης και το σωστό είδος ενεργοποίησης. Πρέπει να τονιστεί ότι τα άτομα που βρίσκονται στα αρχικά στάδια της νόσου έχουν και το μεγαλύτερο όφελος από τη συμμετοχή σε προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης. Επομένως η επίσκεψη σε ένα Κέντρο Ημέρας και η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για την εξέλιξη του ασθενούς. Οι ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης γίνονται είτε με μολύβι και χαρτί είτε με την χρήση των νέων τεχνολογιών, χρησιμοποιώντας εφαρμογές για υπολογιστή/tablet ή το έξυπνο κινητό. Οι ασκήσεις αυτές έχουν τη μορφή παιχνιδιών κάνοντας τη νοητική άσκηση πιο ενδιαφέρουσα και διαδραστική. Μπορεί να εστιάζονται σε συγκεκριμένη νοητική λειτουργία κάθε φορά, στοχεύουν όμως στην εξάσκηση των νοητικών λειτουργιών συνολικά.
Λογοθεραπεία
Ανάλογα με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το κάθε άτομο, η παρέμβαση διαφοροποιείται και επιδιώκει τη διευκόλυνση της καθημερινής επικοινωνίας με τους οικείους, την αξιοποίηση των δυνατοτήτων επικοινωνίας και τη συντήρηση και σε ορισμένες περιπτώσεις, την επαναφορά των ικανοτήτων κατανόησης και έκφρασης του λόγου.
Εργοθεραπεία
Στοχεύει στην αποκατάσταση των ικανοτήτων του ατόμου με άνοια στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, ώστε να είναι λειτουργικός και ανεξάρτητος. Τα προγράμματα εργοθεραπείας περιλαμβάνουν κινητοποίηση και δραστηριοποίηση (χειροτεχνία, κηπουρική, μαγειρική κλπ) και ενθάρρυνση της αυτοεξυπηρέτησης σε δραστηριότητες της καθημερινότητας (ντύσιμο, φαγητό, προσωπική υγιεινή).
Θεραπεία πρόκλησης ευχάριστων αναμνήσεων
Κάθε συνεδρία οργανώνεται γύρω από ένα συγκεκριμένο θέμα (π.χ. οικογένεια, εργασία κλπ). Τα άτομα με άνοια ενθαρρύνονται να ανασύρουν και να μοιραστούν με την ομάδα αναμνήσεις από το παρελθόν. Χρησιμοποιείται μεγάλη ποικιλία ερεθισμάτων (φωτογραφίες, αντικείμενα μουσική, γεύσεις κλπ). Στόχος της θεραπείας είναι η ενθάρρυνση της κοινωνικοποίησης η πρόκληση ευχάριστων συναισθημάτων και η ενίσχυση της ταυτότητας του πάσχοντος. Η χρήση του διαδικτύου και της τεχνολογίας, έχει κάνει την παραπάνω διαδικασία πολύ πιο εύκολη και προσφέρει πολλά χρήσιμα εργαλεία στους επαγγελματίες υγείας που συντονίζουν την παρέμβαση.
Θεραπείες τέχνης
Δραστηριότητες όπως η ζωγραφική και η μουσικοθεραπεία δίνουν την ευκαιρία στα άτομα με άνοια να εκφράσουν με τρόπο μη λεκτικό τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Οι θεραπείες τέχνης φαίνεται ότι βελτιώνουν τη συναισθηματική κατάσταση των ασθενών και ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους.
Σωματική άσκηση
Ακόμη μια σημαντική μη φαρμακευτική παρέμβαση είναι αυτή της σωματικής άσκησης. Η σωματική δραστηριότητα είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της σωματικής και γνωστικής λειτουργικότητας σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Συνδέεται με την υγιή γήρανση και την ανεξαρτησία καθώς επίσης και με την αντοχή. Μέσω της σωματικής άσκησης επιτυγχάνεται η βελτίωση της σωματικής υγείας και συγκεκριμένα η ενδυνάμωση της καρδιοαναπνευστικής και μυϊκής λειτουργίας καθώς και η διατήρηση της ψυχικής διάθεσης. Στο πλαίσιο των προγραμμάτων παρέμβασης σωματικής άσκησης επίσης πραγματοποιούνται ασκήσεις διπλού έργου και ασκήσεις βελτίωσης του εύρους κίνησης των αρθρώσεων και ασκήσεις ισορροπίας βάσει του νοητικού και κινητικού επιπέδου των ατόμων με άνοια.
Με στόχο το φροντιστή του ατόμου που πάσχει από άνοια πραγματοποιούμε σειρά προγραμμάτων όπως ομαδική και ατομική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία, ομάδες αυτοβοήθειας, ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα, σχολεία φροντιστών, απόκτηση δεξιοτήτων στη φροντίδα και διαχείριση συναισθημάτων και κρίσεων καθώς και πολλές παρεμβάσεις στηριζόμενες στη χρήση νέων τεχνολογιών. Οι παρεμβάσεις αυτές μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής, να μειώσουν το φορτίο της φροντίδας, το άγχος ή την καταθλιπτική συμπτωματολογία.
Στα Κέντρα Ημέρας της Εταιρείας μας, αφού έχουμε μια ολοκληρωμένη κλινική εικόνα μέσω του Ιατρείου μνήμης, οι ασθενείς παραπέμπονται στους επαγγελματίες υγείας για ένταξη σε ομάδες νοητικής ενδυνάμωσης ανάλογα με το στάδιο της νόσου και όσο και οι φροντιστές αντίστοιχα για ένταξη σε ομάδες ψυχοεκπαίδευσης και ψυχολογικής υποστήριξης.
Στόχος μας είναι οι άνθρωποι με άνοια να διατηρούν την αίσθηση ότι είναι ικανοί, αποτελεσματικοί, ότι λαμβάνουν πρωτοβουλίες, να τους δίνεται η ευκαιρία για συναισθηματική έκφραση και να βελτιώνονται τα συμπεριφορικά και ψυχιατρικά συμπτώματα της άνοιας. Παράλληλα, προσφέρουμε στους φροντιστές η βοήθεια που χρειάζονται προκειμένου να ανταπεξέλθουν στο επίπονο έργο της καθημερινής φροντίδας του ανθρώπου με άνοια.